Humanisten ruziën over godsdienst. Zijn ze tegen of is hun humanisme zélf religieus aan het worden? vraagt Trouw zich af. Op de universiteit voor humanistiek in Utrecht is religie populairder dan ooit. Onlangs hield de parapsycholoog Dick Bierman er zijn oratie. Hij gaat voor de humanisten paranormale ervaringen onderzoeken. Op zijn website vertelt hij wat hij zoal doet. Ter gelegenheid van de museumnacht organiseerde hij een experiment waarbij het publiek met ’wilskracht’ moest proberen een bal in beweging te krijgen. Het resultaat was statistisch significant, luidde de uitslag. Populair vertaald: de menselijke geest reikt verder dan zijn lichaam, er is meer tussen hemel en aarde.
Religiositeit is hot bij studenten op de humanistische universiteit. Ze studeren af op zaken als 'spiritualiteit' en 'transcendentie', en er zijn lezingen zoals over de hindoeïstische heilige Sri Aurobindo. Pogingen om een imamopleiding binnen te halen zijn gestrand. Wel is er inmiddels een hoogleraar islam aangesteld.
Voelen de aspirant geestelijk verzorgers een gemis bij het kale, ritueel- en symboolarme humanisme, een gemis dat religie kan helpen opvullen? Rein Zunderdorp, voorzitter van het Humanistisch Verbond (HV) en lid van het stichtingsbestuur van de universiteit, wil het niet zo formuleren. „Wij informeren studenten op een brede manier, niet alleen over de humanistische levensbeschouwing, maar ook over religieuze levensbeschouwingen. Veel mensen hebben bijzondere ervaringen en half-religieuze gevoelens. De studie daarvan is ook van belang voor humanistisch geestelijk verzorgers. Net als de studie van rouwrituelen in de verschillende religies interessant is voor aspirant uitvaartbegeleiders. Zolang de universiteit maar geen multireligieuze speeltuin wordt waar iedereen doet wat hij leuk vindt.''
Volgens Amanda Kluveld, die vijf jaar op de universiteit voor humanistiek werkte, is het eerder een identiteitsprobleem dat zorgt voor de toegenomen belangstelling voor religie bij humanisten. „Belangstelling voor religie is de persoonlijke voorkeur van de verschillende medewerkers. Daarover is intern geen discussie mogelijk. Men laat het gebeuren, wil er niet over praten.''
Kluveld citeert uit een afstudeeronderzoek van een student: „In brede zin wordt humanisme ervaren als taboe-onderwerp. Respondenten ervaren dat de heldere omschrijving van wat humanisme betekent, omzeild wordt binnen de universiteit van humanistiek.'' Een recent internonderzoek kreeg de titel mee 'Vriendelijk, maar niet echt open'.
Het humanisme is in crisis, erkennen veel humanisten. Niet alleen de organisatiegraad blijft laag en het blad De Humanist leidt een kwijnend bestaan, maar ook heeft het humanisme het moeilijk in haar plaatsbepaling tegenover religies. Zo werd een jaar geleden de atheïstisch klinkende slogan gelanceerd 'Zonder uw steun is het humanisme aan de goden overgeleverd'. De leus appelleert met succes aan angst voor oplevend islamitisch fundamentalisme, voor CDA'ers als Donner, die ooit stelde zonder religie vreedzaam samenleven niet mogelijk te achten, en voor de ChristenUnie in het kabinet. Sinds de slogan is gelanceerd neemt het ledenaantal met ruim honderd per maand toe. En dat kan het sterk vergrijsde Verbond (10.000 leden van voor het grootste deel tussen de 50 en de 70) wel gebruiken. Volgens Zunderdorp is de groei ook te verklaren uit de oplevende belangstelling voor religie in het algemeen, en daarmee ook voor een niet-religieuze levensbeschouwing als het humanisme.
Tegelijkertijd wordt religie door humanisten gezien als bondgenoot tegen 'oprukkend hedonistisch nihilisme'. Zo was het congres van de Humanistische Alliantie twee maanden geleden gewijd aan 'humanisme en religie voor humaniteit'. „In Nederland zijn de traditionele kerken inmiddels vergaand 'gehumaniseerd' en tolerant jegens andersdenkenden'', aldus Zunderdorp.
Volgens Kluveld is de these dat religie beschermt tegen intolerantie en hedonisme echter 'nergens op gebaseerd'. Het HV toont volgens haar twee gezichten: „Hij werft leden door met een slogan te waarschuwen voor 'de goden', maar zoekt tegelijkertijd bondgenootschap met hun vertegenwoordigers op aarde."
Lees ook op deze blog:
De niet-religieuze niet-humanistische mensch
Humanisten: wereldvreemde stakkers die de boot hebben gemist
Lees ook:De niet-religieuze niet-humanistische mensch
Lees ook:Universiteit Leeds last lezing af uit angst voor moslimterrorisme
Lees ook:Klink wil actievere participatie kerken in maatschappelijk debat
Lees ook:Egyptische blogger vier jaar gevangenisstraf voor kritiek
Lees ook:Britten zien religie als remedie tegen moreel verval
“Voelen de aspirant geestelijk verzorgers een gemis bij het kale, ritueel- en symboolarme humanisme, een gemis dat religie kan helpen opvullen?”
Zo’n manier van zuigen, pardon, ondervragen zou niet misstaan in een filmpje van Rutger van Geenstijl, het verschil is alleen dat Rutger het bewust doet (humor dus) maar dat de Trouw verslaggever het waarschijnlijk serieus bedoelt.
“„Belangstelling voor religie is de persoonlijke voorkeur van de verschillende medewerkers. Daarover is intern geen discussie mogelijk. Men laat het gebeuren, wil er niet over praten.””
Waar mensen zich toch al niet druk over maken, heet zoiets niet gewoon gezonde nieuwsgierigheid die je van academici mag verwachten ?
Laat die ‘angst’ voor blikverbreding lekker thuis bij Schriftvolgers, zou ik zeggen.